Top
Μνημείο πεσόντων

Ως “μαρτυρικά χωριά και πόλεις” χαρακτηρίζονται στην Ελλάδα χωριά ή πόλεις τα οποία έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές από ξένους εισβολείς ή κατακτητές σε περιόδους πολεμικών συγκρούσεων. Ο χαρακτηρισμός αυτός γίνεται επίσημα με προεδρικό διάταγμα. και στην Ελλάδα αφορά συχνότερα οικισμούς που έχουν υποστεί καταστροφές την περίοδο της Κατοχής (1941-1944).

Μαρτυρικά Χωριά Δυτικής Μακεδονίας

Μαρτυρικά Χωριά Δυτικής Μακεδονίας

Δεκατέσσερις οικισμοί της Δυτικής Μακεδονίας έχουν χαρακτηριστεί επίσημα ως μαρτυρικοί. Μεταξύ αυτών είναι και οι Πύργοι Εορδαίας, που μετά την σφαγή των Καλαβρύτων, αποτελούν το δεύτερο χωριό με τον μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων στην Ελλάδα. Οι Πύργοι, ή αλλιώς Κατράνιτσα,  βρίσκονται στους δυτικούς πρόποδες της οροσειράς Βερμίου σε υψόμετρο μεταξύ 700 και 800 μέτρων. Πριν το ολοκαύτωμα ο πληθυσμός του άγγιζε τα 2,700 άτομα ενώ ο σημερινός αριθμεί 870 κατοίκους.

Ιερός Ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Ιερός Ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Σημεία αναφοράς του χωριού

Πρώτο σημείο αναφοράς για τους επισκέπτες του χωριού είναι  το μέρος που βρίσκονται τα ερείπια ενός από τους τέσσερις αχυρώνες που υπήρχαν στην σειρά. Εκεί οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους προχώρησαν σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου στην Ελλάδα, καθώς στο σημείο αυτό, στις 23 και 24 Απριλίου του 1944 έκαψαν ζωντανούς δεκάδες κατοίκους του χωριού.

“Στα σωζόμενα ερείπια του έχουν πλέον γίνει σωστικές επεμβάσεις για να διατηρηθεί ως ζωντανό ιστορικό μνημείο.”

Ερείπια σωζόμενου αχυρώνα

Ερείπια σωζόμενου αχυρώνα

Δεύτερο σημείο αναφοράς στο χωριό είναι το μνημείο πεσόντων που γίνονται οι εκδηλώσεις μνήμης.  Ακριβώς απέναντι από το μνημείο βρίσκεται ο Παλαιός Σταθμός Χωροφυλακής στον οποίο θα γίνουν εργασίες για να στεγαστεί το «Μουσείο του ολοκαυτώματος».

Μνημείο Πεσόντων Πύργων

Μνημείο Πεσόντων Πύργων

Το ιστορικό του ολοκαυτώματος

Το 1944 όταν και οι δυνάμεις του Αξονα έχασαν τον πόλεμο, φοβούμενοι μην πάνε στο Διεθνές Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου έπρεπε να σβήσουν κάθε ζωντανή μαρτυρία.  Το ολοκαύτωμα στους Πύργους ξεκίνησε από την κάτω συνοικία του χωριού όπου εκεί τα γερμανικά στρατεύματα συγκέντρωσαν και εκτέλεσαν πολλούς κατοίκους, ενώ άλλους τους μετέφεραν στην Πτολεμαϊδα. Η μεσαία και η άνω συνοικία όμως πλήρωσαν το μεγάλο τίμημα, καθώς τα στρατεύματα συλλάβανε αρκετό κόσμο που προσπάθησε να διαφύγει στο βουνό. Τα γυναικόπαιδα τα μετέφεραν στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως, την οποία λόγω της θέσης της είχαν αξιοποιήσει οι Γερμανοί μαζί με τους ντόπιους συνεργάτες τους. Εκτός από την χρήση του ως στρατηγικό σημείο παρατήρησης, εντός του ιερού αυτού ναού τελέστηκαν κακοποιήσεις, βιασμοί και άλλες κτηνωδίες.  

Αφού χορτάσανε τις κτηνώδεις ορέξεις τους στον Ναό, συγκέντρωσαν και κουβάλησαν τα γυναικόπαιδα από εκεί στους αχυρώνες και τα κάψανε ζωντανά. Το διήμερο αυτό οι Γερμανοί εκτέλεσαν εν ψυχρώ στο χωριό αλλά και έκαψαν ζωντανούς μέσα στους τέσσερις αχυρώνες 358 κατοίκους -αδιακρίτως καταγωγής- στην πλειονότητα τους γυναικόπαιδα, ακόμα και αβάφτιστα μωρά.  

Πέτρος Τοπάλης, ο τελευταίος Μάρτυρας 

Ακριβώς απέναντι απο τον αχυρώνα βρίσκεται το σπίτι του  μπάρμπα Πέτρου (Τοπάλης Πέτρος), ο οποίος για πολλά χρόνια ήταν ο “τοπικός ξεναγός” του χωριού.  

Ο Μπάρμπα Πέτρος, 7 χρονών τότε, ήταν ο μόνος από την οικογένεια του και από τους λίγους κατοίκους που γλύτωσαν το ολοκαύτωμα. Σύμφωνα με την εξιστόρηση του κατάφεραν να ξεφύγουν στο βουνό και μετέπειτα βρήκαν καταφύγιο και φροντίδα από τους κατοίκους της Νάουσας. 

Μπάρμπα Πέτρος

Τον Ιούλιο του 2021 οι Πύργοι έχασαν τον τελευταίο  μάρτυρα της θηριωδίας των Γερμανών. Αιωνία του η μνήμη.

Αν και ήταν τότε 7 χρονών, δεν έφυγαν ποτέ από το μυαλό του οι φρικιαστικές εικόνες που αντίκρυσε όταν επέστρεψε. Δεν μπορούσε να ξεχάσει όταν μαζί με άλλους επιζήσαντες προσπαθούσαν  από τα υπόλοιπα των ρούχων ή άλλων αντικειμένων να αναγνωρίσουν κάποιον γείτονα, συγγενή ή συγχωριανό τους. 

Ο μπάρμπα- Πέτρος ως “τοπικός ξεναγός” αφηγούνταν όλα αυτά τα χρόνια στους επισκέπτες του χωριού και τους περαστικούς την ιστορία των Πύργων και όλα όσα έζησε ο ίδιος. 

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΠΥΡΓΩΝ

Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ

Το πλατάνι των Πύργων που βρίσκεται στην μεσαία από τις τρεις συνοικίες του χωριού, σύμφωνα με υπολογισμούς είναι άνω των 1.000 ετών και έχει φυτευτεί προς τιμήν Βυζαντινού Στρατηγού που έδωσε νικηφόρους αγώνες στην περιοχή. Το σημείο αυτό ήταν το κέντρο αναφοράς και συνάντησης του χωριού όταν και οι τρεις συνοικίες ήταν ενωμένες.

Πλάτανος Πύργων Κοζάνης

Πλάτανος Πύργων Κοζάνης

Οι εκκλησίες των Πύργων

Στους Πύργους, το χωριό των εκκλησιών, οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφτούν και να θαυμάσουν σπάνιου κάλλους και αρχιτεκτονικής ιερούς ναούς. Δύο εξ’ αυτών, οι Βυζαντινοί  Ιεροί Ναοί του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής, χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Στον λόφο πάνω βρίσκεται ο Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος που ανεγέρθηκε το 1885 και αναπαλαιώθηκε το 2010.

Άγιος Δημήτριος Εορδαίας

Άμβωνας Αγίου Δημητρίου

Μακεδονικός τάφος

Δίπλα στον κεντρικό δρόμο μετά την είσοδο του χωριού βρίσκεται ο Μακεδονικός Τάφος των Πύργων. Από την πρώτη ματιά γίνεται αντιληπτό ότι το μνημείο είχε συληθεί ήδη από την αρχαιότητα και για αυτό λείπουν όλοι οι θολίτες της καμάρας. Είναι μονοθάλαμος, διαστάσεων 2,83Χ2,55 μ., με απλή πρόσοψη, επίπεδη και επιχρισμένη με υπόλευκο κονίαμα. Τα ευρήματα του τάφου τον χρονολογούν σε μια πρώιμη σχετικά εποχή, στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., τον κατατάσσουν δηλαδή στα αρχαιότερα δείγματα του είδους. Οι επισκέπτες μπορούν να σταματήσουν δίπλα στον δρόμο και να τον παρατηρήσουν από έξω, καθώς δεν είναι επισκέψιμος.

Μακεδονικός Τάφος Πύργων

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού, ΔΜΚΟ, Προσωπική συνέντευξη με τον αείμνηστο Πέτρο Τοπάλη και τον πρόεδρο της κοινότητας των Πύργων, Δημήτρη Σαμπακιδη

Το άρθρο είναι αφιερωμένο στην μνήμη του Πέτρου Τοπάλη. 

 

 
“Ακολουθήστε μας στο Facebook και ενημερωθείτε πρώτοι για τα επόμενα άρθρα που ακολουθούν για τα μαρτυρικά χωριά της Δυτικής Μακεδονίας όπως επίσης και για άλλους προορισμούς της Περιφέρειας μας. @visitwesternmacedonia “

 

 

error: Προστατευμένο περιεχόμενο! Content is protected!